Belirtiler
Polikistik over sendromu olan kadınlar çeşitli kozmetik belirtiler gösterirler. Bu belirtiler bazı kişilerde hafif, bazende oldukça belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Kozmetik problemin şiddetinden bağımsız olarak altta yatan neden tüm polikistik over sendromu olan kadınlarda aynı olup insülin (şekerin vücutta kullanımını sağlayan hormon) metabolizmasındaki bozukluktan kaynaklanan hormonal dengesizliktir.
Adet Düzensizliği
Polikistik over sendromunda en sık görülen belirti adetlerde gecikme veya adet olamamaktır. Uzun süre adet olamama rahim iç (endometriyum) zarında kalınlaşmaya neden olup, rahim iç zarı kanseri riskini artırmaktadır. Bu kadınlar bir yıl içinde 8 veya daha az adet olurlar.
Adet kanamasının olması yumurtlamanın olduğunu gösterir. Genel olarak bir yıl içinde görülen adet kanaması sayısı kadar yumurtlama olmaktadır. Buna karşılık polikistik over sendromu olan bir grup kadın ise her ay düzenli adet olmasına rağmen, polikistik over sendromunun diğer tüm belirtileri varsa yumurtlamanın olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
Kısırlık (İnfertilite)
Kısırlık nedeniyle bir sağlık kuruluşuna başvuran kadınların yaklaşık yarısını polikistik over sendromu olan kadınlar oluşturmaktadır. Polikistik over sendromunda yumurtanın yeterince büyümemesi yumurtlama olmaması gebe kalmayı engellemekte veya zorlaştırmaktadır.
Buna karşılık polikistik over sendromu olan kadınların çoğunluğu, profesyonel yardımla gebe kalabilmekte ve doğum yapabilmektedir. Değişik tedavi seçenekleri vardır. Kolay ve ucuz olan yöntem yumurta büyümesini ve yumurtlamayı sağlayıcı ilaçlarla yapılan tedavidir. Bunun yanında daha ileri teknoloji gerektiren ve daha pahalı olan tüp bebek (IVF) yöntemide uygulanmaktadır.
Tüylenme Artışı (Hirsutizm)
İstenmeyen tüylerde artış polikistik over sendromu olan kadınlarda psikolojik sıkıntı yaratan önemli belirtilerden biridir. Açık renkli ve ince olan tüyler androjenlerdeki (erkeklik hormonları) hormonal dengesizlik nedeniyle koyu siyah olma ve kalınlaşma eğilimi gösterirler.
Çoğunlukla bıyık, sakal ve göğüs bölgesindeki kıllarda koyulaşma ve sertleşmeyle ortaya çıkar. Polikistik over sendromu olan kadınların büyük çoğunluğunda kollarda, bacaklarda, karın ve sırt bölgesinde de tüylenme artışı, çıkan tüylerde renk koyulaşması ve kalınlaşma görülebilmektedir. Tedavide fiziksel metodlardan renk beyazlatma, ağda, tıraş, tüy dökücü kremler, elektroliz ve lazer epilasyon gibi yöntemler kullanılmaktadır.
Bu yöntemlerde büyümeyen tüylerle ilgili çıkacak sorunlara ve cilt tahrişine(iritasyon) dikkat edilmesi gerekmektedir. İlaç tavsiyesi (anti-androjenler) ile yeni büyüyecek tüylerin engellenmesi ve çıkma tüylerinde seyreltilmesi ve renklerinin açılması sağlanabilmektedir. İlaç tavsiyesinde olumlu cevap alınması için en az altı- sekiz ay gibi bir zaman geçmesi gerekmektedir.
Saç Dökülmesi
Kadınlarda saç dökülmesi androjenlerdeki (erkeklik hormonları) düzensizlik nedeniyle ortaya çıkan diğer bir belirtidir. Ani başlayan saç dökülmesi, altta yatan androjen salgılayan bir yumurtalık yâda böbrek üstü bezi tümörünün belirtisi olabilir. Androjen düzeyinin düşürülmesi tedavide temel oluşturmaktadır.
Sivilce (Akne)
Genç kızlarda (aldolesan) yüzde, göğüs ve sırt bölgesinde ortaya çıkan sivilceler psikolojik sıkıntı yaratan kozmetik bir problemdir. Özellikle daha ileri yaşlarda ortaya çıkan sivilcelerin altında hormonal düzensizlik yatabilmektedir. Bu kadınlarda androjen hormonlarının araştırılması gerekmektedir.
Eğer hormonal düzensizlik saptanırsa dermatolojik (cildiye) tedavi ile birlikte altta yatan hormonal düzensizliğin de tedavi edilmesi tedavide başarıyı artırmaktadır.
Kilo Artışı
Polikistik over sendromu olan kadınların çoğunluğu kilo vermek veya kilolarını korumak için mücadele etmektedir. Diet programları tek başına uygulandığında başarılı olmamaktadır. Çünkü temel problem olan yaşam tarzının değiştirilmesi gerekmektedir. Genellikle polikistik over sendromu belirtileri hareketli(aktif) bir yaşamdan, daha hareketsiz (pasif) bir yaşama geçildikten sonra ortaya çıkmaktadır.
Kişinin önce oturup kendi yaşam tarzını gözden geçirmesi ve bu yaşam tarzının kilo almasına veya kilosunu koruyamamasına neden olduğunu fark etmesi gerekmektedir. Bu kadınlarda özellikle bel ve karın bölgesindeki artışı, kalça bölgesinden daha fazla olmaktadır.
Bel çevresinin, kalça çevresine oranı artmaktadır. Bu durum altta yatan bozulmuş şeker ve insülin metabolizmasının bir göstergesidir.
Kilo vermek polikistik over sendromunun birçok belirtisinde düzelmeye neden olmasına rağmen, bu kadınların çoğu kilo vermekte zorlanmaktadır. Polikistik over sendromu olan kadınlar düşük yağ içeren diet programlarından çok fazla fayda görmemektedir.
Buna karşılık karbonhidrat tüketiminin düşürülmesi ve farklı karbonhidrat içeren gıdaların alınması gerekmektedir. Her öğünde doğru karbonhidrat kullanımı ve yeterli protein tüketimi düşük kan şekeri (hipoglisemi) atakları da kontrol altında tutabilmektedir.
Diet ile birlikte egzersiz(sportif faaliyetler) de yapıldığı taktirde başarılı olunabilmektedir. Egzersiz de glukoz ve insülin metabolizmasında en az diet uygulaması kadar etkili olmaktadır. Sonuç olarak diet uygulanması ve düzenli egzersiz polikistik over sendromunun tedavisinde ilk basamağı oluşturmaktadır.
Cilt (Deri) Problemleri
Çoğunlukla boyun, kasık ve koltuk altı bölgesinde renk koyulaşması (siyahlaşma) ve kalınlaşma ortaya çıkabilir. Buna Akantozis Nigrikans (AN) denilmektedir. AN insülinin fazla salgılanmasından kaynaklanmakta olup glukoz ve insülin metabolizmasındaki dengesizliği yansıtan bir cilt problemidir. İnsülin düzeylerinin kontrol altına alınmasıyla bu lekeler tedavi edilmektedir. Ayrıca cilde uygulanan dermatolojik yöntemlerde tedavide etkili olmaktadır.
Depresyon ve Anksiyete
Depresyon ve anksiyete gibi psikolojik sıkıntılara polikistik over sendromu olan kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. Fakat henüz bu sıklığın hormonel düzensizlikten kaynaklanıp kaynaklanmadığını açıklayacak bir bilgi elimizde bulunmaktadır. Polikistik over sendromunda görülen tüylenme artışı, sivilce, saç dökülmesi, adet düzensizliği ve çocuk sahibi olmakta karşılaşılan zorluk gibi nedenler psikolojik sıkıntıya yol açabilmektedir.
Bu insanlar genellikle yalnız kalmayı tercih etmekte ve kendilerini toplumdan uzak tutmaktadırlar. Depresyon bazen baş ağrısı, mide şikâyetleri, uykusuzluk, iştah değişikliği, adet düzeninde değişiklik gibi fiziksel belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Bunlarla birlikte umutsuzluk, suçluluk, cinsel isteksizlik, unutkanlık gibi belirtilerde görülebilmektedir.
Polikistik over sendromunun diğer belirtilerindeki düzenlemeyle birlikte psikolojik sıkıntılarda genellikle düzelebilmektedir. Psikolojik tedavide alınacak profesyonel bir yardımla birlikte altta yatan neden olan polikistik over sendromunun tedavisi bir bütün oluşturulmalıdır.
Polikistik Over (Yumurtalık) Sendromu Tanı
Polikistik over sendromu (PKOS) teşhisi çeşitli yolarla yapılmaktadır; bunlar kişinin tıbbi hikâyesi, muayene, kanda hormon düzeylerinin incelenmesi ve yumurtalıkların ultrasonografik değerlendirmesidir. PKOS da görülen belirti ve şikâyetlerin bazılarının sizde de görülmesi mutlaka sizin PKOS olduğunuzu göstermez.
Başka durumlarda da aynı şikâyetler ve belirtiler görülebilir. Başvurduğunuz doktorunuz öncelikle sizin tam bir tıbbi hikâyenizi öğrenecektir. Size adet kanamalarınızın düzeni ile ilgili sorular soracaktır,”ilk adet kanamanız kaç yaşında başladı?” , “adet kanamanı kaç gün sürer?” , “bir âdetiniz de ne kadar kanamanız olur?” , “iki adet kanamanız arasında ne kadar zaman geçer?” , “adet kanaması dönemleriniz sancılı geçer mi?”
Bunlara ek olarak doktorunuz “hiç gebe kaldınız mı, doğum yaptınız mı?” , “düşük yaptınız mı?” , “gebe kalmakta zorluk yaşadınız mı , ya da zorluk yaşıyo musunuz?”, “herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullandınız mı , ya da halen kullanıyor musunuz?” , size soracaktır.
Daha sonra sizin genel ve jinekolojik muayenenizi yapacaktır. Genel muayene de göğüs(meme) uçlarından akıntınızın olup olmadığına, tiroid bezi (guatr) ile ilgili problem olup olmadığına, vücudunuzun istenmeyen bölgelerinde tüylenme (kıllanma) artışı ve saç dökülmesi olup olmadığına, özellikle boyun, kasık ve koltuk altında koyu renkli lekelerin olup olmadığına bakacaktır.
Bunlara ek olarak boyunuz, kilonuz, bel, kalça (basen) çevreniz ve kan basıncınız ölçülecektir. Daha sonra ultrasonografikle yumurtalıklarınızın büyüklüğü ölçülerek ve yumurtalarınızda çok sayıda, küçük yumurta kistlerinin olup olmadığına bakılacaktır. PKOS teşhisi sadece ultrasonografi ile yapılmaz çünkü PKOS olan kadınların hepsinde çok sayıda, küçük kist yoktur. Aynı t olan her kadında PKOS değildir. Ultrasonografi aynı zamanda her adet kanaması sırasında dökülen rahim içi zarının kalınlığının ölçülmesinde kullanılır.
PKOS olan kadınlar düzenli adet olmadıkları için rahim içi zarında kalınlaşma(hiperplazi) ve kanser gelişlimi ki taşımaktadırlar. Doktorunuz bu aşamaya kadar yaptığı değerlendirmede sizde PKOS olabileceğinden şüphelendiği taktirde endokrin sisteminizi değerlendirmek için kan tahlili ile düzeylerinizin belirlenmesine karar verebilir. Aynı zamanda glukoz(şeker) ve insülin (vücutta şekerin kullanılmasını sağlayan hormon) testleride sizde insülin direnci ve şeker hastalığının olup olmadığını araştırmak için yapılabilir.
PKOS olan kadınların büyük bir kısmında glukoz ve insülin ile ilgili problemlere rastlanmaktadır. Doktorunuz lipid profili (kan yağlarını) düzeylerinizi değerlendirmek isteyebilir. PKOS olan kadınların bir kısmında kolesterol ve trigliserit seviyeleri yüksek olarak bulunmaktadır. Özellikle kalp için kötü etkisi olan LDL nin yüksekliği sık görülen bir durumdur.
Kendi Teşhisinizi Kendiniz Yapın
Aşağıdakilerden sizde olduğunuzu düşündüklerinize sadece birer puan verin ve testin sonunda puanlarınızı toplayın!
Bölüm–1(Adet Düzensizliği)
Doğum kontrol hapı kullandığınız dönemde;
Bir yıl içinde 8 kez veya daha az adet kanaması
Düzensiz, 10 günden uzun süren adet kanaması
Ara kanamaları
Kısırlık(infertilite) problemi
Bölüm – 2 (Cilt Problemleri)
Geç yaşlarda bağlayan sivilce(akne)
Vücudunda ve yüzünde aşırı tüyenme
Saç dökülme ve incelme
Boyun, kasık ve koltuk altında koyu(siyah-kahverengi) lekeler
Bölüm – 3 (Kilo Fazlalığı Ve İnsülin-Şeker Problemleri)
Fazla kilo ve kilo korumakta zorluk
Ani gelişen kilo artışı
İki yemek öğünü arasında titreme, kontrol edilmeyen açlık hissi
Şeker hastalığı
Aile fertlerinde şeker hastalığı, hipertansiyon ve kalp hastalığı
Bölüm – 4 (Diğer Problemler)
Migren
Depresyon ve /veya anksiyete
Çarpıntı
Gebelikte ortaya çıkan yüksek şeker ve hipertansiyon
Sonuçların Değerlendirilmesi
(0–4) Sizde PKOS olma ihtimali olması rağmen, bu ihtimal oldukça düşük!
(5–9) Sizde PKOS olma ihtimali vardır ve bir doktorla görüşmenizi tavsiye ederiz!
(0–15) PKOS olan kadınların büyük çoğunluğu bu gruba girmektedir.
(16–20) Acilen bir doktora müracaat etmenizi tavsiye ederiz!
