Rh proteini kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan proteindir.
İnsanların %85’inin kanı Rh (+)’tir, %15’i ise Rh (-) kan grubuna sahiptir .
Rh(-) bir insanın kanı Rh(+) bir kan ile karşılaşırsa Rh(-) kanda Rh(+)’e karşı antikor oluşumu görülür.
Bir evlilikte kadının kanı Rh(-) eşinin kanı Rh(+) ise eşler arasında Rh uygunsuzluğu mevcuttur. Bu durumda Rh (-) annenin Rh (+) bebek taşıma ihtimali vardır. Bu gebeliklerde ve annenin geçireceği diğer gebeliklerde de sorun çıkmaması için alınacak önlemler mevcuttur.
Eşi rh(+) olan Rh(-) anne gebe iken herhangi bir şekilde bebek ile kanlarının karışma durumu söz konusu olduğunda bebek Rh(+) ise (bu anne karnındaki bebekte bilinmeyeceği için eş ile Rh uygunsuzluğu olan her Rh(-) gebe kadının bebeği Rh(+) miş gibi değerlendirilir) bebeğin kan hücrelerine karşı antikor oluşturma ihtimaline sahip olacaktır. Bebeğe ait 0.25 ml lik bir kan bu cevabı oluşturmak için yeterlidir
Annede antikor oluştuktan sonra antikorlar plasenta aracılığı ile bebeğin kanına geçip bebeğin kan hücrelerini yıkmaya başlayabilir ve derin anemi ve akabinde birçok probleme hatta ölüme yok açabilir. Anne de antikor doğum sırasında ya da geçirilen küretaj sonrasında oluşmuş ise bu riskler bir sonraki gebelikte yine mevcuttur.
Aralarında Rh uygunsuzluğu olan çiftlerde gebelik öncesinde istenen testler arasında anne kanında bakılan indirect coombs testi de görülmelidir. İndirect coombs testi annenin daha önce herhangi bir şekilde Rh(+) bir kanla karşılaşıp antikor oluşuturup oluşturmadığını gösterir. Bu, farketmediği ve bilmeden düşük yaptığı bir gebelik sonunda olabilir.
İndirect coombs negatif gelen anne yeni gebelik için hazırdır
Gebelik sırasında düşük tehdidi, amniosentez, vajinal kanama, karına travma durumlarında anne ile bebeğin kanlarının karışığı annede antikor oluşma ihtimaline karşı anneye koruma amaçlı kan uyuşmazlığı iğnesi uygulanabilir. Bu durumların hiçbiri meydana gelmediğinde 28. haftada indirect coombs testi tekrarlanır ve negatif ise yani anne etkilenmemiş ise anneye koruma amaçlı kan uyuşmazlığı iğnesi uygulanır. Doğumdan sonra bebek kan grubu kontrol edilir. Bebeğin kan grubu negatif ise herhangi bir uygulamaya gerek kalmaz ancak pozitif ise anneye daha sonraki gebeliklerini korumak amacıyla yine 72 saat içinde kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Rh(-) kan grubuna sahip bir kadın istemli ya da istemsiz küretaj geçirdikten sonra da bebeğin kan grubuna bakılmaksızın baba Rh(+) ise ya da baba bilinmiyorsa mutlaka koruyucu iğne 72 saat içinde uygulanmalıdır.
Anne daha önceki gebeliğinde ya da mevcut gebeliğinde etkilenmiş ise ve kanda antikor testi (indirect coombs) pozitif gelmiş ise, gebelik takibi yüksek riskli gebeliklerin takip edildiği bir merkezde yapılmalıdır. Eğer bebekte anemi bulguları tespit edilmişse 37 haftayı beklemeden erken doğum planlanabilir. Bir diğer opsiyon ise bebeğin göbek kordonundan bebeğe kan vermektir. Bebekte hafif anemi mevcut ise, ya da anemi semptomları izlenmiyorsa miad beklenebilir.
Hibbard BM: İmmunological problems and pregnancy.
in Princeples of Obstetrics. Butterworthh
Co. London 1988; 304.
Quenan JT.: Rh and other blood group immunizations. in Management of High-Risk Pregnancy.Medical Economics Compy Lancaster 1985; 505-520.
